ЖИТС жайлы көп естиміз. Бірақ оған көбіміз мән бермейміз. «Оның бетін ары қылсын, Құдай сақтасынмен» шектелетініміз тағы рас. Бірақ «сақтансаң, сақтайды» демекші, ғасыр індеті атанған дерт жайлы білгеніміз – ұрпағымызды сақтағанымыз. Адамның иммун тапшылығы вирусы, яғни АИТВ инфекциясы тек Қазақстанда ғана емес, бүкіл әлемде де өзекті мәселе болып отыр. Соңғы 10 жылдың ішінде елде АИТВ-мен сырқаттанушылық 2 есеге артқан, жұқтырылған иммун тапшылығы синдромынан болатын өлім-жітім көрсеткіші 1,7 есеге төмендеген. Бұл туралы БАҚ өкілдерімен өткен брифингте аудандық психоәлеуметтік кеңес беру кабинетінің дәрігері Айман Бекниязова айтты.

Спикердің айтуынша, АИТВ инфек­циясы – адамның иммун тап­шылығы вирусы туындатқан, иммундық жүйенің ерекше зақым­дануымен сипатталатын және жүре пайда болған иммун тап­шылығы синдромы қалыптасқанға дейін оның баяу бұзылуына алып ке­летін созылмалы инфекциялық ауру. Вирус адамның иммундық жүйе­сіне әсер етеді, нәтижесінде ағза әр­түрлі инфекцияларға, нақтырақ айт­сақ, бактериялық пневмония, адам па­­пилломавирусы, кандидоз, герпес зостерін жұқтыруға бейім болады. Сон­дай-ақ қатерлі ісіктерге өте сезімтал келеді, ең сорақысы, науқасты өлімге әкелуі мүмкін. ЖИТС – аурудың соңғы немесе терминалды сатысы.
Инфекция көзі – вирус жұқтырған адам, вирус тасымалдаушы не­месе ЖИТС-пен ауыратын адам. Вирус тасымалдаушылар көбінесе жұқтыр­ғанын білмей, өздерін сау деп санайды, өйткені оларда бірнеше жыл бойы ауру белгілері байқалмауы мүмкін. Дәрігер АИТВ-ның жұғу жолы оңай екенін айтады. Бірақ одан толық сауығып кету мүмкін емес. Себебі ағзаға бір енген вирус өмір бақи жүреді. ЖИТС-тің шегі жоқ, ұлт, жыныс, жас талғамайды және ол ешкімді аямайды.
– АИТВ-ның негізгі 3 жұғу жолы дәлелденген. Қан және оның препа­рат­тары, қорғалмаған жыныстық қа­тынас арқылы және жүктілік кезінде ана­дан балаға беріледі. АИТВ жұқ­тырғаннан кейін бірден пайда бол­майды, 3-6 айдан кейін анықталады. Себебі АИТВ бірден клиникалық көрініс бермейді, сондықтан адамдар өздерін жақсы сезініп жүре береді. АИТВ ны тек қана қанды тестілеу арқылы анықтайды. Адам бұл ауруға лайық емес. Осы індеттен өзімізді және жақындарымызды қорғау үшін барлық қорғану шараларын қабылдауымыз керек, – дейді А.Қуанқызы.
Жауапты маман аурудың негізгі клиникалық белгілеріне де тоқталды. Инкубациялық кезең 2-3 аптадан 3 айға дейін созылады. Содан кейін жұқтырған адамдардың үштен бірінде аурудың өткір кезеңі дамиды, яғни қызба, тамақ ауруы, лимфа түйіндерінің ісінуі, мүмкін бөртпе, жалпы әлсіздік байқалады. Ол 2-4 аптадан кейін емделусіз өтеді. Жұқтырған адамдардың 2/3 бөлігінде бұл кезең жасырын түрде өтеді. Осы­дан кейін ұзақ уақыт бойы аурудың клиникалық белгілері болмауы мүмкін.
Содан кейін адамда АИТВ инфекциясы бар еке­ніне күдік­тенуге мүмкіндік беретін бірқатар клини­калық бел­гі пайда болады. Орташа алғанда инфекцияның ба­сынан АИТВ инфекциясының соңғы сатысына дейінгі мерзім 10-15 жылға созылуы мүмкін. Бірақ кейбір жағдайларда ауру бірнеше ай ішінде ЖҚТБ-ға айналады.
Өлімнің бірден-бір себебі – оппор­тунистік инфекциялар және капоши сар­комасы, ал АИТВ/ЖИТС-ауруы бар на­шақорларда туберкулез ауруы да болуы мүмкін.
АИТВ диагнозы арнайы қан анали­зінің нәтижелері бойынша қойылады, ол көп жағдайда инфекцияны жұқтыр­ғаннан кейін 3 ай аралығында нәтиже береді. АИТВ-инфекциясына тексеруді жасырын түрде де жүргізуге болады. Кез келген адам өзінің АИТВ мәртебесін білуге құқылы, ол үшін қан тапсырып нәтижесін біле алады.
АИТВ жұқпасымен күресу – аса қауіпті аурумен күресудің пәрменді шара­ларының бірі. Әлем ғалымдары АИТВ жұқпасына қарсы тиімді дәріні жасауға жұмыстар жүргізіп, біршама же­тістікке жеткен, алайда осы күнге дейін ауруға қарсы нақты екпе табылмапты. Осы ретте спикер инфек­циядан сақтанудың ең тиімді және кепілдендірілген жолы, оның нәтижесі әрбір адамның мінез-құлқына байланысты деп есептейді.
– АИТВ-дан қорғану үшін жаста­рымыз жаман әдеттерден аулақ бо­лып, салауатты өмір сүре білу керек. Себебі бұл індетке көбіне са­насы улан­ған, жаман жолға түскен адам­дар шал­дығады. Сондықтан біздің бола­­шағымыз жастарды өмір­де дұрыс жолмен жүріп, жат қылықтардан бойы­мызды алшақ ұстауға шақырамын. Сол кезде ұлт болашағы жарқын, ұрпағымыз сау болады, – дейді дәрігер.
Спикер журналистердің «АИТВ-ның вертикальді, яғни анадан балаға берілу жолы мүмкін бе?» деген сұрағын да жауапсыз қалдырмады.
Бекітілген нормативті құжатқа сәй­кес әрбір жүкті әйел АИТВ-инфек­ция­сына 2 мәрте тексеріледі. Егер әйел қанынан вирус табылса, оған жатыр­ішілік инфекцияның алдын алу үшін арнайы вирусқа қарсы препараттар тағайындалады. Осы препараттарды үзбей ішудің арқасында дені сау баланы өмірге әкеле алады.
Айта кетейік, жыл сайын бүкіл әлемде, соның ішінде біз­дің елде 1 желтоқсан Дүниежүзілік ЖИТС-пен күрес күніне орай­ластырылған АИТВ инфекциясының алдын алу бойынша айлық өткізіледі. Жүргізілетін науқанның мақсаты – республиканың тұтас хал­қының, әсіресе жастар арасында АИТВ инфекциясын жұқтыру және алдын алу мәселелері бойынша, оның ішінде ББЗ-дан бас тарту, жауапты, қауіпсіз мінез-құлықты қалыптастыру және барлық мүдделі тараптардың ведомствоаралық өзара іс-қимылын нығайту жолымен хабардар болу деңгейін арттыру.
«Ауырып ем іздегенше, ауырмайтын жол ізде» демекші, адам­дар өз денсау­лығына жауапты екенін естен шығармаған жөн.

Жандос МАХМҰТҰЛЫ