Соңғы жылдары жаңалықтардан елде орын алып жатқан қылмыстар жайында жиі еститін болдық. Мәселен, Талғарда болған жантүршігерлік оқиға қоғамның үрейін келтіріп, ел азаматтары өз қауіпсіздігіне күмәнмен қарай бастады. Дегенмен құқық қорғау саласындағы жауапты мамандар елімізде құқық тәртібі мен қауіпсіздік мәселесі ерекше назарда, яғни алаңдауға негіз жоқ екенін айтуда. Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың тапсырмасы бойынша полиция азаматтармен тиімді өзара іс-қимыл жасауға бағытталған қызметтің сервистік үлгісіне көшкен. Сонымен қатар құқық қорғау органдарының материалдық-техникалық базасы нығайтылуда, өңірлерде жоспарлы түрде бейнебақылау камералары орнатылып, қауіпсіздік саласына жаңа цифрлық технологиялар белсенді түрде енгізілуде. Жұмыс бар, нәтиже қалай? Тарқатайық…

Қылмыс 10 мыңға азайған

ҚР ІІМ мәліметінше, жыл басынан бері елдегі қылмыстар саны 10 мыңға, ал қылмыстық құқық бұзушылық 5,5 мыңға дейін азайған. Сондай-ақ әкім­шілік құқық бұзушылықтың жолын кесу 40 пайызға артты, соның ішінде ұсақ бұза­қылықтың алдын алу 30 пайызға, көлік қозғалысы ережелерін бұзуға жол бермеу 48 пайызға көбейді.
Көлік жүргізу құқығынан айырылған жүргізушілер 32 пайызға артты, олардың қатарында мас күйде рөлге отырғаны үшін жауапқа тартылған азаматтар бар. Із­деуде жүрген 1,6 мыңнан астам қыл­мыс­кер ұсталды, олардың 158-і шетелде тұтқындалған.

Сыр өңірінде қылмыс 6 пайызға төмендеген

Қызылорда облысы полиция депар­та­ментінің мәліметінше, аймақта биыл профилактикалық жұ­мыстар нәтижесінде құқық бұзушы­лық 6 пайызға төмендесе, бөтен мү­лікті ұрлау 27,7, мал ұрлығы 68, алаяқ­тық 1, бұзақылық қылмыстардың тіркелуі 9,9, қоғамдық орында жасалған қылмыстар 9,8, көшеде жасалған қылмыс 4,1, жасөспірімдердің қатысуымен 14,3 және қарумен жасалған қылмыс саны 41,7 пайызға азайған.
Полиция департаментінің штаты бо­йын­ша облыс көлемінде 262 учаскелік инс­пектор мен олардың 56 көмекшісі бар. Олармен қоғамдық тәртіп пен қыл­мыс­тардың алдын алу бағытында «Есеп­­тегі адам», «Тұрмыс», «Квадрат», «Көрші ба­қылауы», «Учаске», «Зорлық-зом­­бы­лық­­сыз қоғам», «Про­бация», «Құқықтық тәр­тіп» жедел-профилак­тикалық іс-шара­лары және «Аула ішінде қабылдау» акциясы өткізілуде. Нәтижесінде «мүлдем төз­беушілік қағидатын» қалыптастыру мақсатында азаматтардың құқықтық сана-сезіміне селкеу түсіретін және қо­ғамдық тәртіптің бұзылуына тікелей әсер ететін есепті мерзімде барлығы 27 294 әкімшілік құқық бұзушылық анықталып, оларға қатысты тиісті әкімшілік шаралар көрілген. Оның ішінде ұсақ бұзақылық 715, алкогольдік ішімдіктерді iшу немесе қоғамдық орындарға масаң күйде келу 5700, тыныштық бұзу 3312, ортақ пайда­ланылатын орындарды ластау 3177, белгіленген уақыттан кейін алкоголь өнімдерін сатудың 114 дерегі анықталған.

98 бала өз-өзіне қол жұмсаған

Соңғы жылдары жасөспірімдер ара­сында, балаларға қарсы жасалатын қыл­мыстар саны күрт өсті. Статистикаға сүйенсек, осы жылдың қаңтар-қазан ай­ларында елімізде балаларға қар­сы 3 мыңға жуық қылмыстық құқық бұ­зушы­лық тіркелген.
Өткен жылмен салыстырғанда қылмыс саны 37,1 пайызға көп. Ал балаларды зорлау 20,9 пайызға артқан. Сондай-ақ сексуалдық сипаттағы зорлық-зом­бы­лық әрекеттері 3,9, кәмелет жасқа тол­ма­ғандармен жы­ныстық қатынас 11,3 пайыз­ға өскен. Сек­суалдық зорлық-зом­бы­лық­тан бар­лығы 820 бала зардап шеккен. Бұл өткен жыл­дың он айынан 84-ке көп.
Сарапшылардың айтуынша, елімізде балаларға қатысты азаптау, жезөкшелікке тарту, адам саудасы жағдайлары да көбірек тіркелген. Мәселен, жезөкшелікпен айналысуға мәжбүр болған Қызылорда облысынан келген қыздың оқиғасы елді дүрліктірді. Осы жылдың он айында осын­дай 14, ал өткен жылы 5 факт орын алған. Сондай-ақ 10 айда 98 бала өз-өзіне қол жұмсады. Бұл көрсеткіш жылдағыдан 20,8 пайызға көп.

555 ата-ана жауапқа тартылды

Биыл облыста жасөспірімдермен жа­салған қылмыстар 14,3 пайызға төмен­де­ген. Алдын алу бағытында тұрақты түрде «Түнгі қаладағы балалар», «Жасөс­пірім», «Қауіпсіз мектеп» жедел-профи­лак­­тикалық шаралары және «Абайлаңыз балалар» акциялары өткізілсе, күнделікті «Түнгі қала», «Квадрат», «Демалыс» про­­фи­лактикалық іс-шарасы ұйым­дасты­ры­луда.
Профилактикалық шараларды кү­шей­­ту нәтижесінде 8212 құқық бұзушы­лық анықталып, қаңғыбастық пен кезбе­лікке салынған 249 жасөспірім бейімдеу орталығына орналастырылды. Түнгі уа­қытта, яғни сағат 22:00-ден кейін заң­ды өкілінсіз ойын-сауық және тұрғын жай­дан тыс, сағат 23:00-ден кейін жүрген 5996 жасөспірімнің ата-анасы әкімшілік жауапкершілікке тар­тылған. Міндеттерін орындамаған 555 ата-анаға әкімшілік хаттамалар толтырылды.
Кәмелетке толмағанның түнгі уақытта ойын-сауық мекемелерінде болуына жол берген 149 кәсіпкер, оларға темекі бұйым­дарын сатқан 14 дүкен иелеріне әкімшілік хаттамалар ресімделген. 187 жасөспірім және міндеттерін орындамаған 119 ата-ана полицияның есебіне алынды. Есепті мерзімде 72 жасөспірімнің мопед, ску­тер басқарғаны анықталып, олардың ата-аналарына қатысты ӘҚБтК-нің 620-­бабы бойынша әкімшілік хат­та­ма­лар ресімделген. Бұл бағытта білім бас­қар­­масымен бірлесіп, барлық білім беру орталығында 45 мектептен 10 оқушы­дан құрылған «Қозғалыстың жас инспектор­лары» жасағы оқушылар арасында жол қозғалысы ережелерін түсіндіру жұмыс­тарын жүргізуде.
Қуантарлығы, Жалағаштағы ахуал тұ­­рақты. АПБ ЖПҚБ ЮПТ полиция қыз­мет­­­керінің айтуынша, ауданда соң­ғы 9 айда жасөспірімдер арасында 222 тәр­­­тіп бұзушылық орын ал­ған. Облыс ор­талығындағы бейім­деу орталығына 4 жасөс­пірім орналас­тырылған.

Жол-көлік апаттары 39,1 пайызға артқан

Жасыратыны жоқ, аймақта автокөлік санының күрт өсуінен жол-көлік оқиғалары жиі тіркелетін болды. Иә, жол қозғалысы қауіпсіздігін қамтамасыз ету қазіргі таңда өзекті мәселелердің бірі болып тұр. Жыл басынан жол-көлік оқиғаларынан қайтыс болған адамдардың саны 15,6 пайызға төмендегенімен, жол апаттары 39,1, жа­рақат алғандар 41,6 пайызға өскен.
Талдау барысында жол-көлік оқиға­ларының өсуінің басты себеп жол қоз­ға­лысына қатысушылардың тәртіп сақ­та­мауы болып отыр. Жол апатының өсуінің тағы бір себебі Қызылорда – Ақтөбе (566 шақырым) бағытында тәулігіне 9 мың ав­токөлік жүріп өтетін республикалық ма­ңызы бар тасжол 2-категориялы бол­са, соңғы 5 жылда тіркелген көлік құ­рал­­­дарының санының өсуі де осыған байланысты екен.
Биыл жол ережелерін бұзудың 163 795 дерегі анықталса, оның 72 мыңға жуығы – жол-апатына тікелей әсер ететін өрескел құқық бұзушылық. Жол қауіпсіздігі сала­сында 1 млрд 870 млн 982 мың теңге айыппұл салынып, 87 пайызы өндірілген. Бүгінде республикалық маңызы бар тас­жолда үй жануарларының қаты­суымен 99 жол-көлік оқиғасы тіркеліп, сал­дарынан екі адам қаза болып, 14 адам түрлі дене жарақатын алған.
Жол апатының алдын алу бағытында республикалық маңызы бар тасжолдың қауіпті аймақтарына түннің қараңғы уақы­тында жүргізушілердің назарын аудару мақсатында алты жарқылдауық маяк, 9 жерге «Әкетай асықпа», «Құрметті жүргізуші! Жылдамдықты шамадан тыс асыр­ма» мәтінінде пано, 7 жерге бейнека­мералардың және 10 қызметтік автокөлік макетінің муляжы орнатылса, 7 аудан тұ­сы­на 2 жылдамдықты автоматты түрде тір­кейтін өлшегіш құралы орнатылған.

18 969 бейнебақылау камерасы орнатылған

Аймақта бейнебақылау камера­ла­ры­ның саны артып, толығымен жұмыс жасауы арқылы өңірдегі жол-қозғалысы ере­желерін бұзушылықтар өткен жылдың осы кезеңімен салыстырғанда 5636-ға азай­ған. Яғни жүргізушілер арасында көлік құралдарын басқару мәдениеті жақсарған. Сондай-ақ мектепке дейінгі және орта білім беру ұйымдарында бала­лардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету және кәмелетке толмағандар арасында құқық бұзушылықтың алдын алу мақса­тында «Қауіпсіз мектеп» жобасы жүзеге асырылған. Қала бойынша 44 білім беру ұйымы толық бейнебақылау каме­ра­ларымен, дабыл батырмасы және по­лиция департаментінің жедел басқару орталығына қосылған.
Қазіргі таңда аймақта «Ақылды қала» тұжырымдамасының қауіпсіздік бағы­тын­да 18 969 бейнебақылау камерасы жұмыс іс­тесе, оның 7 148-і жедел басқару орта­лы­ғына қосылған. Одан бөлек облыс орталығындағы азаматтар көп шоғыр­ланатын орындарда «SOS» дабыл батыр­масының 15 құрылғысы орнатылған.
Жеке-жеке тоқталсақ, облыста 20 «Аркан» жылдамдық өлшеуіш құралы қаладағы жол-қозғалыс оқиғаларының ал­дын алуға жұмыс істеуде. Сонымен қатар Қызылорда қаласына пилоттық режимде 100 бейнебақылау камерасы және 10 «Стационарлық жылдамдық өлшегіш» қондырғысы орнатылып, іске қосылған.

Жалағашта 77 бейнебақылау камерасы орнатылуда

Қоғамдық тәртіпті қамтамасыз ету мақ­сатында бүгінде кент және ауылдық округтерде бейнебақылау камералары жұмыс жасауда. Жалпы кентте қазіргі уақытта 71 көшеде 1205 жол белгісі ор­натылған. Жол белгілерін күтіп ұстау, тозғанын жаңалау, бағаналарын сырлау жұмыстары тұрақты түрде жүргізілуде. Ал жол жүрісін реттеу үшін 4 көше қиылысына бағдаршамдар орнатылған.
Сондай-ақ ауданда 1400 бейне­ба­қы­­лау камера, 19 интеллектуалды қиылыс пен 58 жылдамдық өлшегіш орна­ты­лып, жедел басқару орталығы қайта жаң­ғыр­тылуда. Сонымен қатар аудан орта­­лығына қосымша 77 бейнебақылау жә­не 7 жол қозғалысы ережелерін бұзу деректерін автоматты түрде анықтайтын жыл­дамдық өлшеу камерасы орна­тылуда.

19 479 065 теңге айыппұл салынған

Профилактикалық шаралардың нәти­жесіне қарамастан, аудан көлемінде жер­гілікті полиция қызметкерлерімен барлығы 3218 құқық бұзушылық анықталған. Оның ішінде ҚР ІІМ құқық бұзушылыққа «Мүлдем төзбеушілік» қағидатын жүзеге асыру бағытында 587 құқық бұзушылық тіркелген.
ҚР «Құқық бұзушылық профи­лактика­сы туралы» заңының талаптарына сай тұ­рмыстық ортада қылмыс жасаған аза­­маттарға қатысты 43 қорғау нұсқа­масы шығарылып, аудандық сотпен құқық бұ­зу­шының мінез-құлқына 39 ерек­ше-талап белгіленген. Жалпы айыппұлдарды өндіру бағытында 3246 әкімшілік хаттама толтырылып, 19 479 065 теңге айыппұл салынған. Оның 15 479 341 теңгесі мемлекет пайдасына өндірілген.

49 азамат құжатсыз көлік басқарған

Аудан тұрғындарының қауіпсіздігі үшін құқықтық тәртіпті сақтау, көшелер мен басқа да қоғамдық орындарда қыл­мыстың алдын алу мақсатында «Ав­то­бус», «Қауіпсіз жол», «Құқық тәртіп», «Абай­­­­лаңыз балалар» және «Жол қа­уіп­­сіздігі апталығы» тақырыбында жедел-про­­филактикалық іс-шаралар ұйымдас­­тырылуда. Жыл басынан бері ау­­дан кө­лемінде 13 жол-көлік оқиғасы орын алған. Салдарынан 3 адам қаза та­уып, 3 адам жарақаттанған. Жол-көлік оқи­ға­сы өткен жылдың дәл осы кезеңімен са­лыс­тырғанда 23,5 пайызға, яғни 17-ден 13-ке, жарақат алғандар 26-дан 9-ға тө­мен­­десе, қаза тапқандар саны бір деңгей­де.
Биыл жол-патрульді полиция саласы бойынша ауданда 2 106 құқық бұзушылық анықталған. Оның ішінде 49-ы аудан көлемінде құжатсыз көлік басқарып, 19-ы темір тұлпарды масаң күйде жүргізген. Сондай-ақ 59-ы жол көлік оқиғаларын жа­сағаны үшін және 39-ы ҚР міндетті сақ­тандыру туралы заңнамасын және өзге де баптарды бұзғаны үшін 44 авто­көлік арнайы кент әкімдігіне қарасты авто­тұраққа қойылған. Құқық қорғау саласы мамандарының айтуынша, төрт түліктің бақташысыз жайы­лып, жол бойына шығып кетуі көлік қоз­ғалысына кедергі келтіруде. Жалпы жыл басынан бері қараусыз жайылып жүрген төрт түліктің салдарынан 31 жол-көлік оқиғасы тіркелген.
Түйін: Әділетті Қа­зақ­станның өзегі заң мен тәртіп үстемдігі екенін айтқан Мем­лекет басшы­сы­ның тапсырмаларын жү­зеге асыру бағытында сала қызметкер­ле­рімен қоғам біте қайнасып жұмыс істеуі қажет. Сонда ғана қоғам тыныштығы күзе­тіндегі полиция жұмысы нәтижелі болмақ.
Иә, по­лиция өз қыз­­­ме­­тіне асқан жауап­кершілікпен қарап, ар-ож­да­нының алдында таза болуды басты ұс­таным еткенде қоғам да заңға өздігінен бас иеді. Бастысы, «қоғам қауіпсіздігі – тек тәртіп сақшыларының міндеті» деген ұғымнан арылуымыз керек. Бір сөзбен айтқанда, тәр­тіпке бағынған құл болмайды.

Жандос ЖАЗКЕН