Биыл Екінші дүниежүзілік соғыстың аяқталғанына тура 80 жыл толып отыр. Осыған орай қыркүйек айында Бейжің қаласында Ұлы Жеңіске арналған салтанатты әскери парад өтті. Оған Қазақстан Республикасының Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев қатысты. Бұған дейін Мемлекет басшысы мен қазақстандық әскери қызметшілер Мәскеудегі Жеңіс парадына қатысқан болатын.

Бұл шаралардың негізгі мақсаты – аға буынның ерлігіне терең құрмет білдіру және болашақта сондай қасіретті қайталамауға ұмтылу.

1945 жылы Қытайды жапон басқыншыларынан азат етуге қазақстандық сарбаздар да белсенді қатысты, олар Жеңіс жолында жанын пида етті. ҚХР-дың Чжанбэй уезінде қаза тапқан батырларға арналған ескерткіш орнатылған, онда біздің отандастарымыз — Аселжан Бербеков, Ауезхан Жапаров, Төлепбек Өтебаев және басқа да жауынгерлердің есімдері мәңгілікке жазылған. Біз олардың Қазақстанда тұратын туыстарын таптық. Олардың көпшілігі бұрын ата-бабаларының қайда жерленгенін де білмеген. Қытай Халық Республикасының Қазақстандағы Төтенше және Өкілетті Елшісі Хан Чуньлин мырзамен кездесу кезінде біз қаза тапқандардың ұрпақтары туған жердің бір уыс топырағын апарып, ата-бабаларының қабірлеріне зиярат етуді армандайтынын айттық.

Әртүрлі деректер бойынша, соғыс жылдарында Қазақстаннан майданға 1,5 миллионға жуық адам аттанған. Олардың 600 мыңнан астамы қаза тапты, 271 мыңнан астамы хабар-ошарсыз кеткен.

Осыған байланысты, Екінші дүниежүзілік соғыс жылдарында қаза тапқан немесе хабарсыз кеткен қазақстандық жауынгерлердің жерленген орындарын іздеумен айналысатын «Atamnyn Amanaty» қоғамдық бірлестігінің қызметі ерекше назар аударуға лайық.

Атқарылған істер:

• Осы уақыт ішінде ұйымның сайты арқылы 10 000-нан астам іздеу өтініші түсті;
• 4500-ден астам қазақстандық жауынгердің тұлғасы мен жерленген жері анықталды;
• 21 жауынгердің сүйегі отанына қайтарылып, әскери құрметпен жерленді.

«Atamnyn Amanaty»-дың басты бағыттарының бірі — халықаралық ынтымақтастық. 100-ден астам келісімшарт жасалып, сәтті жүзеге асырылуда. ҚР Сыртқы істер министрлігімен бірлесіп, ТМД және Еуропа елдерінің аумағында жерленген қазақстандық жауынгерлердің дерекқоры жинақталды. Онда шамамен 28 000 есім бар. Бүгінгі таңда олардың туыстарын Қазақстанда табу бойынша белсенді жұмыс жүргізілуде.

«Atamnyn Amanaty» қоғамдық бірлестігі жыл сайын «Ортақ тарих. Ортақ жеңіс. Ортақ көзқарас» атты халықаралық конференция ұйымдастырады. Бұл форум ТМД елдерінің үкіметтік емес ұйымдары мен іздестіру ұйымдары үшін маңызды диалог алаңына айналды.

Форумның мақсаты – мұрағаттық және далалық іздеу жұмыстарының әдістемесін талқылау, тәжірибе алмасу, жауынгерлердің сүйектерін Отанға қайтару мен есімдерін мәңгі есте қалдырудың ортақ тәсілдерін әзірлеу.

Біз «Ресейдің Іздестіру қозғалысы» және «Жеңіс Волонтерлері» ұйымдарының тұрақты серіктесіміз. «Atamnyn Amanaty» құрамынан құралған біріккен іздестіру жасағы жыл сайын Ресейдің Калуга облысындағы «Батыс майданы. Варшава тас жолы» атты халықаралық әскери-тарихи экспедицияға қатысады. Жасақ құрамында ҚР Қорғаныс министрлігінің Әскери-техникалық мектептерінің оқытушылары мен курсанттары бар.

Экспедиция барысында 1941 жылдың тамызында Ақмолада құрылған 387-атқыштар дивизиясының жауынгерлеріне арналған мемориалдық тақта орнатылды. Бұл дивизия ауыр шығынға ұшыраған: 12 мың жауынгерден 1942 жылдың тамызында тек 800-і ғана сапта қалған. Жергілікті билік деректеріне сәйкес, Калуга облысы аумағында бес қазақстандық дивизия соғысқан екен. Біз далалық жұмыстарды жалғастыру үшін әкімдікпен келісімге келдік.

Жастармен жұмыс және әскери-патриоттық тәрбие

«Atamnyn Amanaty» жастарды патриоттық бастамаларға белсенді тартып келеді: дөңгелек үстелдер, викториналар, квесттер, спорттық турнирлер және естелік акциялар ұйымдастырылады. 2019 жылдан бері 2 миллионнан астам жас біздің іс-шараларға қатысты, олар туралы БАҚ пен әлеуметтік желілерде кеңінен жарияланып келеді.

Біз Астана қаласының 33 колледжімен меморандумға қол қойдық. «Аталар аманатына адалмыз» акциясы аясында әр оқу орны Қазақстанда құрылған әскери бөлімдердің тарихын зерттеу бойынша ғылыми жұмыс жүргізді.

2023 жылдың 19 тамызында Елорданың Триатлон паркінде Кеңес Одағының екі мәрте Батыры, шабуылдаушы ұшқыш Талғат Бигелдиновтің 101 жылдығына арналған алғашқы жыл сайынғы жүгіру жарысы өтті. Оған 1000-нан астам адам – әскери қызметшілер, ардагерлер, спортшылар мен еріктілер қатысты. Жүгіру жарысы Қазақстанда да, шетелде де қолдау тапты.

Біз әрбір іс-шара өткен тарихты баяндап қана қоймай, жастарды жеке үлгімен шабыттандырғанын қалаймыз. Қарулы күштердің ардагерлері жастармен бірге жарыстарға қатысып, естеліктер эстафетасын табыстауда.

Мысалы, 2023 жылдың қараша айында Астана колледждері арасында Кеңес Одағының Батыры, Халық Қаһарманы, армия генералы С. Нұрмағамбетовтің 100 жылдығына арналған волейбол турнирі өтті. Әр команда Ұлы Отан соғысының қазақстандық Батырларының есімімен аталды.

Іздестіру жұмыстары және жаңа жобалар

Біз еріктілеріміз бен іздеушілеріміздің жанкешті жұмысына ерекше мақтанамыз. Олар ақысыз негізде қазба жұмыстары мен мұрағаттық зерттеулер жүргізеді. Олардың ең үлкен марапаты — ондаған жылдан кейін ата-бабаларының мәңгілік тыныштық тапқан жерін тапқан туыстарының алғыс жасы.

Қазіргі уақытта «Atamnyn Amanaty» келесі жобалармен айналысуда:

1. Қазақстаннан шақырылған солдаттар мен офицерлер туралы электронды дерекқор — ұлттық жады платформасын құру;
2. «Батыс Қазақстан — Сталинград шайқасының алғы шебі» атты халықаралық экспедиция — жауынгерлердің сүйектерін қазып алу, есімдерін қалпына келтіру, мемориалдар салу;
3. Қазақстандағы эвакогоспитальдардың тарихын зерттеу, госпитальдық жерлеу орындарына естелік тақталар орнату;
4. Еуропада қаза тапқан қазақстандықтарды іздеу. Қазіргі күнге дейін 2,2 миллионнан астам Қызыл Армия жауынгері, соның ішінде қазақстандықтар да белгісіз болып есептеледі.

Біздің миссия — тарихи жадыны сақтау, ұрпақтар сабақтастығын нығайту және жастарды батырлар ерлігі негізінде тәрбиелеу.

Мұрат Молдағалиев,
«Atamnyn Amanaty» ҚБ Басқарма төрағасы