Қазіргі таңда қоғамдағы өзекті мәселенің бірі – зорлық-зомбылық, ана мен бала құқығы, ажырасу және алимент. Психологтар мәселенің басты себебін екі жастың асығыс шешім қабылдап, шаңырақ көтеруімен байланыстырады. Нәтижесінде дәм-тұзы жараспай, отбасында зорлық-зомбылық көріп, құқығы тапталған ана амалсыз ажырасуға бел буып, алимент алуға өтініш білдіреді. Алайда қазір бауыр беті баласынан безетіндер көбейген. Жалақысын жасырып, алимент төлеуден жалтаратындарға қандай жаза қолданылады? Баласына берешек борышкерлер қанша? Тарқатайық…

15 мың адам алимент төлеуден қашып жүр

Биыл елімізде алимент қарызы 19 млрд теңгеден астам қаржыны құрап, 15 мыңнан астам алимент проблемалық деп танылған. Яғни 15 мыңнан астам адам алимент тө­леуден қашып, өз баласына бе­решек болуда. Ел бойынша алимент өндіріп алу үшін 285 мың құжат тіркелген. Оның ішінде 278 мыңға жуық алимент мерзімінде өндіріліп алынуда, яғни алимент борышкердің жұмыс орнынан ай сайынғы жала­қысынан ұсталынады.

Айта кетейік, сот шешімінің негі­зінде бір бaлaғa борышкер жaлa­қысының 4/1 пaйы­зы, екі бaлaғa 3/1 пaйызы, үш бa­лaдaн көп болсa, тaбысының тең жартысы төленеді. Борышкерлердің басым бөлігі – ер адамдар.

Сондай-ақ әдейі алимент төле­меген әке қылмыстық жауапкерші­лікке тартылады. Жыл басынан бері алимент төлемегені үшін 126 қыл­­мыстық іс қозғалған. Әділет ми­нис­трлігі Мәжбүрлеп орындату ко­ми­тетінің төрағасы Махсат Бала­беков борышкерлерге қатысты қол­­да­ны­ла­тын шараның ең соң­ғысы әкім­шілік және қылмыстық жауап­кер­ші­лікке тарту екенін тілге тиек етті.

Биыл 1 596 борышкер әкімшілік жа­уапкершілікке, Қылмыстық ко­де­к­с­тің 139-бабы бойынща 123 бо­­­рыш­­кер, 430-бабы бойынща 3 бо­­рыш­кер қылмыстық жауапкер­ші­лікке тар­тыл­­ған. Ал өткен жылы ба­ласына али­мент төлемеген 4,5 мың­нан ас­там бо­рышкер әкімшілік жауап­кер­шілікке тартылған.

250 әйел баласына алимент төлеуден жалтарған

Облыста алимент төлемдерін өндіріп алу бойынша 13 177 құ­жат қа­ралған. Оның 583-і толық аяқ­талса, қалған 12 571 істің 6 240-ы мерзімді орындау тізімінде, ал 4 576 борышкер алимент төлемдерін өз еркімен төлеуде. Барлық құжаттың 13,9 пайызы проблемалық алимент өндіру бағытында. Жауапсыз борыш­керлердің кесірінен қордаланған қа­рыз сомасы 400,5 млн теңгені құ­раған. Оның 255 млн теңгесі жыл басынан бері, ал 145,5 млн теңгесі мүлде төленбеген.

Борышкерлер ара­­сында алимент қарызы 5 млн, тіпті 8 млн теңгеге жеткендер де бар. Жеке сот орындаушылар оларға қа­тысты тиісті шара қолданып, қа­рызының орнына әйелінің атына үй аударып берген.
Заң өкілдері тұрақты қадағала­маса, борышкерлердің өз ер­кі­мен али­­­­мент төлейтін ойы жоқ. Облыста алимент төлемей жүрген­дердің 12 320-сы – ер адам, 250-і – әйел адам. Алимент төлеуден жалтарып жүр­ген 28 адам Әкімшілік ко­декстің 669-бабының 1-бөлігімен әкім­­шілік жауапкершілікке тар­тыл­ған.

Аудандағы ахуал қандай?

Былтыр елімізде 124 мың жұп үйленген. Ал 60 мыңнан астам от­ба­сының шаңырағы шайқалған. Сон­дай-ақ 2 айдан артық алимент төлемегендердің үстінен 4500 әкім­шілік іс, 6 айдан асырғандарға қар­сы 391 қылмыстық іс қозғалып, 139-ы баласының алдындағы мін­де­тін орындамағаны үшін сот­тал­ған. Ал енді аудандағы ахуалды тарқа­тайық.

Ауданда жыл басынан бері 56 жас үйленсе, 11-і заңды түрде ажы­расқан. Соңғы жылдары ажы­расу мәселесі әсіресе жастар ара­сында көбейген. Мұнымен қоса бо­рышкерлер саны да жыл сайын артуда. Мәселен, жыл басынан бері 12 ана алимент өндіруге арыз берген. Борышкерлер арасында табысын әдейі жасыратындар немесе ай­лы­ғын аз етіп көрсететіндер де жоқ емес. Ауданда бүгінде 598 бо­рыш­кер бар. Оның 17-сі баласына алимент төлеуден жалтарған. Бүгін­де олардың қарызы 16,6 млн теңгені құ­рап отыр.

Иә, қоғамда баласының бола­шағына алаңдамай, тайрандап жүр­ген қашқын әкелер қатары артуда. Олар баласынан безгенмен, заңнан қашып құтыла алмайды. Себебі ба­ласына борышкер әкелерге қол­да­натын жаза түрі жеңіл емес. Сон­дықтан борышкерлер бала­сы­ның болашағына алаңдап, жауап­кер­ші­ліктен жалтармай, әке екенің ұмыт­паған жөн.

Ақтоты БҮРКІТБАЙ