Елімізде көптен күткен заң қабылданып, лудомонияның тамырына балта шабылды. Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев ойын бизнесі мен лоторея қызметіне қатысты заңға қол қойды. Себебі соңғы жылдары елімізде құмар ойынға құнығып, тәуелділік белең алған болатын. Тіпті, лудомондардың ойын жетегінен шыға алмай жүргені салдарынан талай отбасының шаңырағы шайқалды. Сонымен дәуір дертіне айналған бұл мәселе енді заң жүзінде қалай реттелмек?

Қазіргі уақыттағы әлемдік дертке айналған құмар ойынға құмарту оңай, ал одан емделіп шығу әсте қиын. Адал еңбекпен тапқан нәпақасына бәс тігіп, кеселдің кесірінен көп отандасымыз өз болашағына балта шапты. Тіпті дертке шалдыққандардың 40 пайызы өз-өзіне қол жұмсайды екен.
Ашық деректерге сүйенсек, қазір елімізде 350 мыңға жуық лудомон бар. Бұл – тек тіркелгендері, ал тізімге ілікпей бір рет ойнап көрейін деп от басқан жандардың саны қанша? Бұдан бөлек ажырасқан отбасылардың 40 пайызына лудо­мания себеп болған, суицидтің 20 пайызы да лудомания үшін орын алады деген деректер бар. Мәселен, 2022 жылы жалпы 3 676 суицид жасалса, оның әрбір 5 жағдайы құмар ойынға тәуел-діліктен орын алған. Тіпті лудомондар арасында қылмысқа бара­тындары да жетіп жатыр, 157 мың құқық бұзушылықтың 20 пайызы немесе 31 мыңы құмар ойынға байланысты жасалған. Сонымен қатар құмар ойын ойнай­тындардың орташа қарызы 10 млн теңгені құрайды деген бейресми ақпарат та бар.

Психологтар жүргізген зерттеуге көз жүгірт­сек, 17-38 жас аралығындағы аза­маттар құмар ойынға жиі әуестенеді. Алаңдатарлығы елімізде де кәмелеттік жасқа толмағандар арасында құмар ойынға құмартушылардың қарасы арт­қан. Қа­зіргі уақытта 700 мыңнан астам не­месе мектеп жасындағы балалардың жалпы санының 20 пайызы бәс тігіп үлгерген. Бүгінде ойын кең­селерін жас­тар көп шоғырланған оқу орын-дарының жанынан, жатақхана маңайы­нан жиі кездестіресіз. Дәл осы жастағы аза­мат­тар елдің өсіп-өркендеуіне қосатын үлесі жоғары екенін ес­керсек, бұл қоғам үшін қауіпті үдеріс екені анық.

Лудомония елімізде түйткілі тарқал­маған мәселелердің бірі және оны шешу үшін заң қабылдау туралы ұсыныс қоғамда бұрыннан талқыланып келе жатыр. Атырауда өткен Құ­рыл­тай оты­ры­сында мемлекет басшысы да «Бұл дерт жас ұрпаққа өте үлкен зиян келтіреді. Онлайн-ойындар балалардың күнделікті ерме­гіне айналып барады. Құ­зырлы органдар был­тыр интернет-казиноның белгісі бар 4 мыңнан астам сайтты бұғаттады» деген еді.

Сонымен, көптен талқыланып келе жатқан заңға Президент қол қойып мақұлдады. Енді сол заңға енген өзге­рістердің негізгісіне тоқ­талсақ. Заң не­гізінде құмар ойындарын ойнауға рұқ­сат берілген адамдардың санын азай­туды көздейтін жүйелі іс-шаралардың бір­тұтас кешені қарастырылған. Соны­мен қатар заңға сәйкес, банктерге берешегі бар борыш­керлердің бәс тігуіне тыйым салынады. Бұл шамамен 3,5 млн адамды құрайды. Одан бөлек енді мемлекеттік және әскери қызметшілер, құ­қық қыз­меткерлері және бюджеттік ұйымның бас­шылары да құмар ойын ойнаудан шектетілді.
Сондай-ақ заң букмекерлік кеңсе­лердің жар­намаларына шектеу қойды. Енді олардың қыз­метін көлік құрал­дарына, БАҚ-та, кино, видео және анық­тамалық қызмет көрсету орын­­да­рында жарнамалауға тыйым салынды.

Қуантарлығы, лудоманиямен күрес тек заң қабылдаумен шектелмеді. 2026 жылға дейін жылдар бойы құмар ойын­ның құрығында жүр­ген­дердің санын екі есеге қысқарту үшін Қа­зақстан билігі лудомондарға мемлекет есе­бінен тегін емдеу мен медициналық-әлеу­меттік оңалту ұсы­нуды жоспарлауда. Бұл мақ­сат­­тарға қазірдің өзінде бюджеттен 80 млн тең­геден астам қаржы бөлінген. Сондай-ақ ел билігі лудоманиямен кү­рес аясында төрт бағыт бойынша 42 іс-шара ұйымдастыруды жоспарлауда.

Айта кетейік, енді қазақстандықтар eGov mobile қосымшасы арқылы құмар ойындар мен бәс тігуге қатысуларын ерікті түрде шектеу туралы өтініш бере алады. Ол бойынша барлық заңды ойын мекемелері мен букмекерлік кеңселердің сайттарына 6 айдан 12 айға дейін кіруге тыйым салуға болады.

Айтып-айтпай не керек, барлық мәсе­лені мемлекетке жүктемей, әр азамат өз іс-әрекетіне әділ баға беріп, өзінің жат қылықтарын тізгіндей біліп, бойындағы жаман-жақсы әдеттері үшін жауап бере алса, бізді бұл дерт те алыстан айналып өтері анық. Ал жаңадан қабылданған бұл заң алдағы уақытта еліміздегі құ­мар ойынға құныққандарға қалай әсер ететінін алдағы уақытта көре жатармыз…

Ақнұр АЛТЫНБЕК