Жыл басында картоп бағасы күрт өсіп, елді әбігерге салды. Наннан кейін картоп халықтың ең көп тұтынатын тағамы екені рас. Шыны керек, дүкен сөрелерінде картоптың құны 400 теңгеден асып жығылды. Үкіметтің айтуынша, картоптың қымбаттауына экспорт көлемінің артуы себеп болған. 2023 жылы шамамен 400 мың тонна картоп экспортталса, өткен жылдың соңында бұл көрсеткіш еселеп артып, 600 мың тоннаға дейін өскен. Картоптың басым бөлігі көрші Өзбекстанға сатылады екен. Қуантарлығы, бүгінде картоптан тапшылық жоқ, бағасы тұрақталған. Бұл бірінші рет болып отырған жағдай емес. Картоп та, сәбіз де бір жылдары қатты қымбаттаған. Негізінен салдармен емес, себеппен күресу керек. Жалпы бағаның өсу себебі шаруалардың қызметімен ұштасады. Салдарына қатысты билік қаншалықты қадам жасады? Тарқатайық…

Ауыл шаруашылығы министрлігінің мәліметінше, биыл ауыл шаруа­шы­лығы дақылдарын 23,7 млн гектар жерге егу жоспарда бар, бұл былтырғы көрсеткіштен 413 мың гек­тарға артық. Дәнді және дәнді-бұр­шақты дақыл­дардың егіс алаңдары 115­ мың гек­тарға қысқарып, 16,6 млн гектарды құрайды. Бидай алаңы өткен жылмен салыстырғанда 187 мың гек­тарға қы­сқарып, 13 млн гектарға егіледі. Ерекше тоқталатын жайт, май­лы да­қыл­дар 378 мың гектарға ұл­­ғайып, 3,3 млн гектарды құрайды, оның ішінде күнбағыс 1,4 млн гектарға жеткізіледі.

Сондай-ақ әңгімемізге арқау бол­ған картоп 11,3 мың гектарға артып, 83,4 мың гектарды құрайды. Мұнан бөлек азықтық дақылдар ала­ңын 127 мың гектарға ұлғайту және оларды 3,3 млн гектарға дейін жеткізу жоспарлануда. Жалпы дәнді, майлы, көкөніс, бақша дақылдары, картоп алқабының артуы ішкі на­рықтың қа­жет­тіліктерін толық қамта­масыз етуге мүмкіндік береді.

Қазіргі таңда 279 мың гектар алаңда дәнді дақылдар, 100 мың гектар азық­тық дақылдар, 33 мың гектар көкөніс дақылдары, 13 мың гектар картоп, 20 мың гектарға жуық бақша дақылдары, 42 мыңға гектарға жуық майлы да­қыл­дар егілген. Жалпы биыл 406 мың гектар алаңға күздік дәнді дақылдар егілді.

Биыл Сыр елінде ауыл шаруа­шы­лығы дақылдары 190 мың гектарға егіледі. Нақтырақ тоқталсақ, 97,3 мың гектар дәнді дақылдар, 3,8 мың гектар майлы дақылдар, 71,1 мың гектар жем-шөп дақылдары, 17,8 мың гектар картоп, көкөніс және бақша дақылдары егіледі. Бұдан басқа 21,3 мың гектар ауыл шаруашылығы алқаптарын, сон­дай-ақ 76,2 мың гектар шабындықты суару жоспарланған.

Былтыр аудан шаруалары күріштен бөлек бидай, арпа, сұлы, қант құмайы, мақсары, картоп, көкөніс, бақша да­қылдарын екті. Тарқатып айтсақ, 129 гектар күздік бидайдың әр гектарынан 13, 770 гектар жаздық бидайдың әр гектарынан 9 центнерден, 665 гектар мақсарының әр гектарынан 8,7, 200 гектар қант құмайының әр гек­тарынан 41, 40 гектар арпаның әр гек­та­рынан 8,2 центнерден өнім жиды. Мұнан бөлек 64 центнер сұлы, 33 276 центнер картоп, 195 центнер көкөніс, 299 650 центнер бақша дақылдары жиналды.

Сондай-ақ былтыр облыс әкімінің тапсырмасына сәйкес ауданда әр от­басы өзін-өзі әлеуметтік маңызы бар азық-түлік өнімдерімен қамтамасыз ету үшін шаруашылық құрылымдарымен 500 гектар жер дайындалып, 188 гектар жерге картоп, 191 гектар жерге бақша, 121 гектар жерге көкөніс дақылдарын егіп, ысырапсыз жинап алынды.

Биыл да аймақ бойынша көкөніс, бақ­ша өнімдерін 17,8 мың гек­тарға егу межеленген. Дегенмен су ли­митіне бай­ланысты егіс көлемінде өз­геріс бо­луы мүмкін. Жалпы аудан бойын­ша биыл 36 780 гектарға егін егу жоспарланған.

Аяқсу тапшылығы орын алған уа­қытта аудан диқандары күріш көлемін азайтып, көкөніс және бақша өнім­де­ріне басымдық беруді қолға алды. Солардың бірі – «Ер-Әлі» шаруа қожалығы.
Шаруашылық күріштен бөлек жыл сайын ірі көлемде картоп егеді. Өнімі де жаман емес. Шаруашылық төрағасы Әліби Бекжа­нов­­тың мақсаты – жиналған өнімді сырт өңірлерге қымбат бағамен сатып, пай­­даға кенелу емес, қайта бағаны тұрақтандыру.

Еңбек адамының айтуынша, қырық­қабаттың біздің жерге шығуы қиындау. Ал картоп-сәбізді егуге болады. Әрине, көкіністі бос, тың жерге егу керек. Ол үшін шаруашылық 5 шақырым жерге электр энергиясын тартып, насос апарып қойған. Осылайша тамшылатып суару әдісімен картоп, сәбіз егуді қолға алған. Жоңышқа, саплерге қарағанда картоп, сәбіз жақсы шығады. Тұқымдық картопты, егетін техниканы да әкеліп қойған. Баяғы қолдап егіп, қолдап жинау, яғни ескі әдіс енді келмеске кеткен. Қазір бәрі арнайы техниканы, жаңа технологияны қажет етеді.

Шаруа адамдарының айтуынша, алға­­шында тәжірибе ретінде осы әдіс­пен 5 гектар сәбіз, 1 гектар қызылша және 24 гектар картоп өсірген. Өнімді күзде жинайды, ал қазан айында қы­зыл­ша толық піседі. Өйткені бұл тамыр дақыл­дары шамамен 220 күнде өседі. Мол өнім алу үшін диқандар әрдайым ізденіс үстінде болуы керек.

Ж.Арын