Бүгінде Сыр бойында егін шаруашылығы еркеше дамып, «Сыр – Алаштың анасы» атанды. Алайда соңғы жылдары судың жетіспеушілігі диқандарға айтарлықтай әсер етті. Сондықтан мемлекет те түрлі келіссөз жасап, су көлемін көбейтуге тырысса, шаруалар суды аз қажет ететін өнімдерге басымдық беруді қолға алуда.

Баға индексі төмен
4 өңірдің қатарында

Мемлекеттік қолдаудың арқасында был­тырдың қорытындысымен ауыл шаруа­шы­лығы бойынша аймақта өсім көрсеткіші 2,3 па­йызға, ауыл шаруашылығының негізгі қо­ры­на салынған инвестиция көлемі 32 пайызға артқан. Ал тамақ өнімдерін өндірудегі негізгі капиталға салынған инвестиция 22,2 пайызға көтерілген.
Облыстық ауыл шаруашылығы және жер қатынастары басқармасының мәліметінше, өткен жылы 189,4 мың гектарға ауыл шаруа­шылығы дақылдары егілген. Негізгі дақыл кү­ріштің көлемі 85,6 мың гектарды құ­рады. Мемлекет тарапынан көрсетілген қол­даудың арқасында диқаншы қауымға су қа­жетті дең­гейде жеткізілген. Сондай-ақ шаруа­шы­лық­тар егін жинау жұмыстарына қажетті ауыл ша­­руашылығы техникасы, жанар-жағармай және минералды тыңайтқыштармен толық қам­­тамасыз етілген. Нәтижесінде өңір ди­қан­дары күріштен 500 мың тоннаға жуық астық жинап, әр гектарынан 58 центнерден өнім алды.
Биыл облыс бойынша барлығы 190 мың гектарға ауыл шаруашылығы дақыл­да­рын орналастыру межеленуде. Ауыл шаруа­шы­лы­ғы құрылымдары биылғы жылдың егісі үшін өткен жылдың күз айларында 4,3 мың гектар күздік бидай егуді және 50,4 мың гектар сүдігер айдауды қамтамасыз еткен. Қа­зіргі таңда тұқым құю және оны тазалау, ми­нералды тыңайтқыштар мен гербицидтерді сатып алу, ауыл шаруашылығы техникаларын дайындау жұмыстары жүргізілуде.
Мемлекеттік қолдаудың нәтижесінде ай­мақта төрт түлік мал басы өсіп, өнім өндіру тұрақты ұлғаюда. Атап айтқанда, 2025 жылдың 1 қаңтарына 365,1 мың бас, 657,0 мың бас қой мен ешкі, 257,9 мың басжылқы, 60,7 мың бас түйе және 124,3 мың бас құс тіркелген. Өткен жылдың қорытындысымен әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарлары бағаларының өсу индексі 99,6 пайызды құрап, Сыр өңірі республика бойынша баға индексі төмен 4 өңірдің қатарына енді.

Техника алуға
200 млрд теңге бөлінеді

Мемлекет басшысының тапсыр­масына сәй­кес, егін егу және жинау науқанын қар­жыландыру көлемін ұлғайту шаралары қолға алынды. Былтыр осы мақсатқа алғаш рет 5 пайыз мөлшерлемемен 580 миллиард теңге бөлінді. Қаржы шаруаларға субсидиясыз, тікелей берілді. Бұл өткен жылмен салыс­тырғанда үш есе көп.
Биыл аталған бағыттағы қаржыландыру көлемін 900 м­лрд теңгеге дейін ұлғайту көзделген. Оның ішінде жеңілдетілген лизинг арқылы ауыл шаруашылығы техникасын алуға 200 млрд теңге бөлінеді. Төмен пайызбен бе­рі­летін несиені тиімді пайдаланып, сыбай­лас жемқорлық тәуекелдерін азайту үшін мем­лекеттік қолдау тетіктеріне өзгеріс енгізілді.
Елде мал шаруашылығы да айтар­лықтай шираған. Мәселен, былтыр 796 мың тоннадан астам ет өндірілді. Бұл өткен жылдың осы кезеңімен салыстырғанда 4,5 пайызға артық. Сүт өндіру көлемі 4,2 пайызға өсіп, 2,8 миллион тоннаны құраған.
Ауыл шаруашылығы өнімдерін қайта өң­деуді дамытудың 2028 жылға дейінгі ке­шенді жоспары аясында кәсіпорындардың жүк­темесін ұлғайту және отандық өнімді өткізу нарықтарын кеңейту үшін тиісті ша­ралар қабылданып жатыр. Сүт, ет, күнбағыс, күріш, жүгері және қарақұмық өң­деуді 70 пайызға дейін жеткізу көзделген.
Сондай-ақ егістіктерді жедел әртарап­тандыру жұмыс­тары да жалғасады. Ол үшін суды көп шығын­дайтын және бір ғана дақыл түрі егілетін алқаптарды азайтып, көбірек пайда әкелетін өнім түрлерін өсіруге басымдық беріледі.

1 197 900 центнер
өнім жиналған

Айта кетейік, Жалағаш ауданы да былтыр саланы толайым табыспен қорытындылады. Нәтижесінде аймақта «Үздік аудан» номи­на­циясын жеңіп алды. Аграрлық ауданда 37 218 гектарға ауыл шаруашылығы дақылдары егілсе, оның 19 800 гектары – күріш. Күріштің әр гектарынан 60,5 центнерден өнім алып, қамбаға 1 197 900 центнер өнім жиналған еді.
Сондай-ақ бидай, арпа, сұлы, қант құ­майы, мақсары, картоп, көкөніс, бақша да­қыл­дары мол өнім берген. Тарқатып айтсақ, 129 гектар күздік бидайдың әр гектарынан 13, 770 гектар жаздық бидайдың әр гектарынан 9, центнерден, 665 гектар мақсарының әр гек­та­рынан 8,7, 200 гектар қант құмайының әр гектарынан 41, 40 гектар арпаның әр гек­та­рынан 8,2 центнерден өнім жиды. Мұнан бөлек 64 центнер сұлы, 33 276 центнер картоп, 195 центнер көкөніс, 299 650 бақша дақылдары жиналды. Мұнан бөлек 4850 гектар жаңа жоңышқаның әр гектарынан 12,5 центнерден өнім алынды. Сондай-ақ 8091 гектар ескі жоңышқаның 191 гектары тұқымға алынып, 7900 гектар жоңышқаның әр гектарынан 65,0 центнерден өнім берді.
Аудан шаруашылықтары техника пар­кін жаңарту жұмыстарын үнемі жүргізіп ке­леді. Былтыр 1670,6 млн теңгеге 26 ауыл шаруа­шылығы техникасы сатып алынды. Ал өткен күзгі дала жұмыстарына 1027 ауыл шаруашылығы техникасы қатысқан. Оның ішінде 431 трактор, 249 комбайн, 124 жатка, 58 жүк көлігі, 165 трактор тіркемесі бар.
Жалпы аудан бойынша биыл 36780 гектарға егу жоспарланған. Бүгінде көк­темгі дала жұ­мыстарын оңтайлы мерзім ішінде жүр­гізуді қамтамасыз ету үшін шаруа­шылық­тармен қолда бар техникаларды толық дайын­дау жұмыстары жүруде.
Сонымен қатар барлық су нысанын толық дайын­дыққа келтіруді, су жолдарын тазалау, оның ішінде егіске қажетті тұқымдар, мине­ралдық тыңайтқыштар, гербицидтер және ди­зель отынымен дер кезінде қамта­масыз ету де басты назардан түспеген.

Кенжетай ҚАЙРАҚБАЕВ