Жалағаш ауданында өнеркәсіп өнімдерін өндіру 99,8 пайызға өсіп, 18 млрд 110 млн теңгені құрады. Оның ішінде өңдеу өнеркәсібі шаруашылықтардың күріш ақтау есебінен 30,6 пайызға артып, 5 млрд 225 млн теңгенің өнімі өндірілген. Негізгі капиталға тартылған инвестицияның көлемі 7 млрд 668 млн теңгені құрап, 91,2 пайызға артқан. Ауыл шаруашылығы өнімінің көлемі 3 млрд 493 млн теңгені құрап, 101,7 пайызға орындалған. Облыс әкімдігі жанындағы өңірлік коммуникациялар қызметінде БАҚ өкілдерімен өткен брифингте аудан әкімі Асқарбек Есжанов осылай деді.

Жиында ауданда алты айда атқа­рылған жұмыстар сараланып, алдағы мақсат-міндеттерге кезек бе­­рілді. Сон­дай-ақ спикер журналис­тер­дің бірқатар сауалын да жауапсыз қалдырмады.
Шыны керек, соңғы жылдары Жа­лағашта құрылыстың қарқын алғанын ел жақсы біледі. Қай саланы алып қарасақ та өсу бар, өрлеу бар. Алты айда тұрғын үй көлемі 13 509 шаршы метрді құрап, 42 жеке тұрғын үй пайдалануға берілген. Бұл өткен жылмен салыстырғанда 100,3 пайызды құрады. Алты айда бөл­шек сауда айналымының көлемі 1 млрд 198 млн теңгені кұрап, меже 115,7 пайызға орындалған. Ал құрылыс жұмыс­та­ры­ның көлемі 3 млрд 350 млн теңгеге орындалып, 134,6 пайызды құрады.

Асқарбек Темірбекұлы ауданның негізгі макроэкономикалық көрсеткіш­те­рінің орындалуы тұрақты бақылауда екенін айтады. Биыл аудан бюджеті 9,2 млрд теңге болып бекітілген. Бү­гінде нақтыланған аудан бюджеті жыл басында бекітілген бюджетпен салыс­тырғанда 1,1 млрд теңгеге ұлғайып, 10,3 млрд теңгені құрап отыр. Оның ішінде жергілікті кірістер – 2 млрд теңге, субвенция көлемі – 3,8 млрд теңге, жоғары тұрған бюджеттен берілген транс­ферттер – 4,1 млрд теңге, бюд­жеттік кредиттер – 139,7 млн теңге. Бұл ретте ауданның жалпы түсімдері 5,6 млрд теңгені құрап, жоспар 104,1 пайызға орындалған. Оның ішінде өз кіріс­теріміз 1 млрд теңгені құрап, жоспар 155,1 пайызға орындалған.
Былтыр ауданның барлық елді ме­кендерін аралап, тұрғындармен жүздесіп, халықтың талап-тілегін тыңдап, ауданды одан әрі дамыту мақсатында «Жалағаш ауданын дамытудың 2023-2025 жыл­дарға арналған перспективалық іс-шара жоспары» бекітілген. Онда білім, ден­саулық сақтау, құқық қорғау, мәдениет және спорт салаларын дамыту, жолдар мен ішкі көшелерді жөндеу, тұрғын үймен қамтамасыз ету және инженерлік-комму­никациялық инфрақұрылымды да­мыту, сондай-ақ жарықтандырумен абат­тандыруға бағытталған жалпы құны 11,4 млрд теңгені құрайтын 137 жоба енгізілген. Оның ішінде биыл 32 жоба жүзеге асса, келер жылдың еншісінде 50 жоба бар, 2025 жылға 55 жобаны жүзеге асыру көзделген.

Перспективалық іс-шара жоспары аясында биыл бюджет есебінен 34 жо­баны іске асыруға 5,1 млрд теңге бө­лінді. Оның ішінде республикалық бюд­жеттен 2,2 млрд теңге, облыстық бюд­­жеттен 2,8 млрд теңге, аудандық бюд­­жеттен 137,2 млн теңге қаралған. Тар­қатып айтсақ, жолдар мен ішкі кө­ше­лерді жөндеу бойынша 8 жобаға 2,2 млрд теңге қаралған. Ақсу елді мекеніне кіреберіс жолды орташа жөндеуге 73,3 млн, Жаңаталап-Аққыр бағытындағы жолды күрделі жөндеуге 655,3 млн, Есет ба­тыр-Жаңадария бағытындағы жолды ор­таша жөндеуге 196,1 млн, Жалағаш кен­тіндегі М.Шәменов, Т.Қыстаубаев кө­ше­­лерін күрделі жөндеуге 285,3 млн теңге, мұнан бөлек кенттегі 10 көшені күр­делі жөндеуге 749,7 млн теңге, Аққұм ауы­лындағы Аққұм көшесін күр­делі жөн­деуге 55,5 млн, М.Шәменов ауы­лындағы Бұқарбай батыр көшесін күр­делі жөндеуге 54,2 млн, Бұқарбай батыр ауы­лындағы 3 көшені орташа жөндеуге 163,9 млн теңге қаралған. Бұл көше­лер­дің басым бөлігіне асфальт төселген.

Аудан әкімінің ауылдық елді мекен­дер халқымен кездесулерінде көбіне тұрғындардың талап-тілегіне аяқ су мәселесі арқау болған. Бұл әсіре­се сағаның соңында орналасқан Жаңа­талап пен кент іргесіндегі Қаракеткен хал­қының ауласына бақша салуына айтар­лықтай қолбайлау екен. Осы ретте елді мекендерді аяқ сумен қамту бойын­ша биыл 2 жоба қолға алынып, оны жүзеге асыруға 82,6 млн теңге қаралды. Нәтижесінде Жаңаталап елді мекеніне 3 техникалық су ұңғымасын бұрғылау, Қаракеткен елді мекеніне 2 техникалық су ұңғымасын бұрғылау жұмыстары жү­ріп жатыр.
Биыл көпір құрылысы мен жөндеу жұмыстары бойынша 2 жоба қолға алын­ды. Оған қазынадан 406,9 млн теңге қаралған. Оның бірі осыған дейін арғы беттегі ағайын көтеріп келген аспалы көпір мәселесін шешуге негізделген. Темір­жол арқылы өтетін аспалы көпір құры­лысының жалпы құны 184,8 млн теңгені құрайды. Ал Сырдария өзені арқылы өтетін көпірді орташа жөндеуге 222 млн теңге бөлінген.

Брифингте Асқарбек Есжанов елді мекендерге газ желісін тарту және әлеу­меттік нысандардың жылу жүйе­лерін табиғи газға ауыстыру бойынша да биыл бірқатар жоба қолға алынғанын жеткізді. Бұл мақсатта бүгінде ауданда 4 жоба жүзеге асуда. Жалпы құны 65,5 млн теңгені құрайды.
Спикер биыл ауданда әлеуметтік ны­­сандарды көгілдір отынға қосудан бөлек, ауылдық елді мекендерге де газ тарту жұмыстары қарқын алатынын жасырмады. Яғни биыл Ақсу мен М.Шә­ме­нов ауылына көгілдір отын жет­кізу үшін газ құрылысы басталады.

Елді мекендердегі инженерлік-комму­никациялық инфрақұрылымды дамытуға және жайластыру бойынша 7 жобаға 965,1 млн теңге бөлінген. Олардың қата­рында «Ақтерек» учаскесін сумен, газбен жабдықтау, су тарату кешенінің құ­рылысы, Аққұм елді мекенінің су тарату жүйесін кеңейту, Мәдениет елді мекенінің су тарату жүйесін кеңей­ту, Ақсу елді мекенінің электр желіле­рін қайта жаңғырту, Қаракеткен елді меке­нінің электр желілерін қайта жаңғырту жұмыстары бар.
Былтыр аудан әкімі Мырзабай ахун мен Аламесек ауылдық округіндегі ха­лықпен кездесуде ондағы ауылдық ем­хана ғимаратына қатысты мәселе тұр­ғын­дарды толғандырғанын көзімен көрді. Осылайша денсаулық сақтау саласы бойынша жалпы құны 752,8 млн теңгені құрайтын 2 жобаны қолға алып, жуық арада халықтың мәселесін шешуге уәде еткен, ер екі сөйлемеді. Жуырда қос елді мекенде де ауылдық емхана құрылысы басталды. Жыл аяғына дейін ондағы халық әлгі жобалардың игілігін көретін болады. Себебі мердігер бұл нысандарды жыл аяғына дейін аяқтауды жоспарлап отыр.

Биыл ауданда абаттандыру жұмыс­тарын жүргізу үшін 8 жобаға 131,8 млн теңге қаржы қаралған. Сондай-ақ «Өңірлерді дамыту» бағдарламасы ар­қылы кенттің кіреберісі, орталық алаң және ішкі көшелеріне абаттандыру, елді мекендерде тұрмыстық қатты қалдық­тарды тастайтын полигонды қоршау, аяқ су келтіру, насос сатып алу жұмыстары жүргізілген.

Брифингте аудан әкімі Ұлттық қор­дан халықтың әлеуметтік жағынан осал топтарына 50 тұрғын үй сатып алуға 480 млн теңге бөлінгенін жеткізді. Қа­зіргі таңда жеке кәсіпкерлер арқылы аудан орталығынан тұрғын үйлердің құрылыс жұмыстары қарқынды жү­руде. Елді мекендердегі учаскелік поли­ция инспекторларын тұрғын үймен қам­тамасыз ету мақсатында биыл аудан­дық бюджеттен 40 млн теңге бөлініп, мем­лекеттік сатып алу рәсімдері жүргізілуде.

Асқарбек Есжанов бюджет қаражаты есебінен жүзеге асырылып жатқан жо­балар жыл аяғына дейін толық аяқта­латынын айтады. Тіпті сапасы да оның жіті бақылауында екен. Міне, елге жаны ашитын азаматтың сөзі де, ісі де осын­дай болса керек.

Бүгінге дейін ауданда жалпы құны 13,1 млрд теңгені құрайтын 35 нысан­ның жоба-сметалық құжаттары дайын­далып, республикалық және облыстық бюджеттен қаржыландыру үшін тиісті салалық басқармаларға бюджеттік өті­нім тапсырылған. Олардың қатарында жол құрылысына қатысты тағы 11 жоба бар. Сондай-ақ білім саласында 3 жоба, газбен қамту бойынша 5 жоба, жарық­тандыру шеңберінде 2 және басқа да салалар бойынша бірнеше жоба бар. Бұдан бөлек алдағы жылдары іске асы­ру жоспарланған 25 нысанның жоба-сме­талық құжаттарын әзірлеуге 113,6 млн теңге бөлініп, жобалау жұмыстары жүргізілуде.

Асқарбек Есжанов брифингте ау­дан­да кәсіпкерлік саласының даму қар­қынына тоқталып, жергілікті тұрғын­дардың кәсіп ашуына, кәсіпкерлердің жұмысын кеңейтуге мемлекеттен барлық қолдау болып жатқанын жасырмады. Нәтиже де жаман емес, мәселен, биыл 6 айда тіркелген шағын және орта кәсіп­керлік субъектілерінің саны 3 302 бір­лікті құраса, оның нақты жұмыс жасап тұр­ғаны 223 бірлікке немесе 7,7 пайызға артқан.

Шағын және орта кәсіпкерлікті да­мыту «2021-2025 жылдарға арнал­ған кәсіпкерлікті дамыту жөніндегі ұлт­тық жобасы» аясында іске асыры­луда. Биз­несті қолдаудың негізгі құралда­рының бірі – ұлттық жоба шеңберінде қар­жылық қолдау. Жыл басынан бері аудан бойынша 1 млрд 494,2 млн теңгені құрайтын 76 жоба қаржыландырылып, 110 адам жұмыспен қамтылған. Көріп отыр­ғандарыңыздай, ауданда салада қалып­тасқан серпін, жұмыссыздықты тұ­сауға да айтарлықтай қолғабыс болуда.

Мамыр айында ұзақ жылдар бойы тоқтап тұрған «БИС-Групп» ЖШС-ның қызыл мия тамырын өңдеу зауыты қайта іске қосылып, 31 адам жұмыспен қам­тылған. Қазіргі уақытта шығаратын өнімдерінің түрлерін көбейту мақсатында зауытқа кеңейту жұмыстарын жүргізуде. Кеңейту жұмыстары аяқталғаннан кейін қосымша 30 жаңа жұмыс орны ашылады.

Биыл Жалағаш кентінен жалпы құны 200 млн теңгені құрайтын 120 орындық типтік жобадағы «Жеті-қазына» жеке балабақшасы пайдалануға беріліп, 18 жаңа жұмыс орны ашылды. Сонымен қатар «Серпін» аграрлы-индустриялды аймағынан «Сыздық» шаруа қожалы­ғының құны 100 млн теңгені құрайтын күріш ақтау және жем өндіру зауыты іске қосылып, 8 адам жұмыспен қамтылды. Зауыт тәулігіне 60 тонна күріш ақтайды.

Сондай-ақ өңдеу өнеркәсібіне бағыт­талған инвестициялық жобалар пулы аясында биыл 1 млрд 30 млн теңгені құ­райтын екі жоба іске асырылады. Олардың қатарында «Бағдаулет-57» фер­мер қожалығының жалпы құны 530 млн теңгені құрайтын «100 бас ірі қара малына арналған сүт фермасы» бар. Жоба іске қосылған уақытта тәулігіне 3000 литр сүтті өңдеп, өнім шығаратын болады, асыл тұқымды сиырлар Чехия мемлекетінен әкелінеді. Қазіргі уақытта сүт фермасының негізгі ғимараттарының құрылысы аяқталды. Жыл аяғында зауыт толық іске қосылып, 10 жаңа жұмыс орны ашылады.

Аграрлық аудан ауыл шаруа­шы­лы­­ғы саласында толағай табысқа қол жеткізуде. Ауданда 331 шаруа­шы­лықтың 195-і егін, 136-сы мал ша­руа­­шылғымен айналысады. Биыл ау­дан бойынша барлығы 37079 гектар жерге ауыл шаруашылығы дақылдары егіліп, күтімге алынған. Су тапшылығы жағдайында аудан шаруашылықтары насос қондырғыларын пайдалану ар­қылы егінді сумен қамтамасыз етуде. Қа­зіргі таңда аудан шаруашылықтары 40 су тартқыш насос қондырғысын егінді суаруға пайдалануда. 2023 жылы ауыл шаруашылығы техникалары паркін жа­ңар­ту мақсатында 168 млн теңгеге 11 ауыл шаруашылығы техникасы са­тып алынды.

Егін шаруашылығымен бірге ауданда мал шаруашылығы да тұрақты дамуда. Аудан көлемінде барлығы 40 918 мүйізді ірі қара, 45 759 уақ мал, 24 953 жылқы, 801 түйе, 11 348 құс өсірілуде. Өткен жылмен салыс­тырғанда МІҚ 5,9, жылқы 9,2, түйе 9,3, құс 0,9 пайызға көбейген.

Аймақ басшысының тапсырмасы бойын­ша жергілікті жерлерде картоп, бақша дақылдарын орналастыруға ша­руа­шылықтардың демеушілігімен жаңа­дан 500 гектар жер дайындалып, 217 гектарына картоп, 63 гектарына көкөніс, 220 гектарына бақша дақылдары егі­ліп, күтімге алынған болатын. Бұл жер­лер 921 отбасыға үлестірілді. Бұдан бөлек «Ер-Әлі» шаруа қожалығы егінді әр­тараптандыру бағытында 7,5 гектар жерге тамшылатып суару әді­сі­мен картоп, 2,5 гектар жерге бақша дақылдарын орналастырған.

Ауданда ауыл шаруашылығы жерлері бойынша биыл көлемі 5 148 гектар жер учаскелері конкурс арқылы айналымға енгізілген. Сонымен қатар елді мекен­дердегі жер учаскелерін сатудан аудан бюджетіне 19,3 млн теңге қаржы түсті. Ал пайдаланбаған жайылымдық жерлерге талдау жұмыстары жүргізіліп, мақсатты пайдаланылуы қатаң бақылауға алын­ған. Жыл басынан бері жерді мақсатына сай пайдаланылмаған не заңнаманы бұза отырып пайдаланылған барлығы 14 426 гектар жер учаскелері мемлекет жер қорына қайтарылған. Оның 1 230 гектары елді мекен тұрғындарының мал­дарына жайылу үшін қалдырылды. Жыл аяғына дейін ауыл шаруашылығы мақ­са­тындағы жерлер бойынша 34 мың гектар жер учаскесін қайтару жоспарда бар. Яғни жерді бақылау жұмыстары одан әрі күшейеді.

Бағана сөз басында ауданда жол сапасын жақсартуға басымдық беріл­генін айттық. Расында соңғы бір жылда ауданда жол құрылысы қар­қын алды. Жалағаш ауданының авто­мо­биль жолдарының жалпы ұзын­дығы 240,9 шақырымды құрайды. Оның 50 шақырымы республикалық, 60,6 ша­қырымы облыстық, 130,3 шақы­ры­мы аудандық маңызы бар автомо­биль жолдары. Аудандық маңызы бар автомобиль жолдарының 115 шақы­рымы немесе 93,1 пайызы жақсы және қанағаттанарлық жағдайда, 8,5 ша­қы­рымы немесе 6,9 пайызы қанағат­та­нар­лықсыз жағдайда. Сонымен қатар аудан бойынша ұзындығы 239,9 шақырымды құрайтын 228 көше бар. Қаламгерлер қауымы да Жалағашта соңғы бір жылда жол құрылысының қарқын алғанына куә болғанын жасырмады.

Ауданда жұмыссыздық деңгейін өсір­­меу мақсатында жаңа жұмыс орын­дарын құру бойынша кешенді іс-шаралар жүргізілуде. Бүгінге дейін жалпы жұмыс­сыздық деңгейі 5,1 пайызды, жастар арасында жұмыссыздық деңгейі 4,5 пайызды құрайды. Биыл 6 айда 1231 жаңа жұмыс орны ашылған. Оның 209-ы тұрақты, 1022-сі уақытша жұмыс орындары екен. Есепті кезеңде 2 114 адам халықты жұмыспен қамту орталығына жүгініп, оның 1574-і немесе 74,5 пайызы «Ұлттық жоба» бағдарламасына қаты­сушылар құрамына енгізілген. Сонымен қатар «Ұлттық жоба» аясында 15 жобаға 46 жұмыс орны жарияланып, 24 адам жұмыспен қамтылған.

Брифинг барысында Асқарбек Темір­бекұлы білім, мәдениет, спорт сынды басқа да бірқатар салаларды назардан тыс қалдырмады. Ал журналистер бір­қа­тар сауал қойып, аудан әкімі оның еш­­қайсысын жауапсыз қалдырмады. Сон­дай-ақ ол атқарылған жұмыстарға тоқ­мейіл­суге болмайтынын жеткізіп, ел ішіндегі өзекті мәселелерді шешуге негіз­делген жүйелі жұмыстар жалғасын таба­тынын жеткізді.

Кенжетай Қайрақбаев